Nuôi dưỡng giá trị nhân bản trong tâm

Hơn thế nữa, những giá trị này còn là điều kiện tiên quyết để thiết lập một thế giới hòa bình và an ổn trong bối cảnh hiện đại.

Tất cả mọi người trên thế giới này đều ưa chuộng bình đẳng, công lý. Tuy nhiên, nếu muốn thiết lập và giữ vững những điều đó, chúng ta, dù là thuộc chủng tộc hay quốc tịch nào, đều cần phải có những giá trị nhân bản trong trái tim mình. Giá trị nhân bản không phải là tín ngưỡng hay tôn giáo, mà ngay khi con người được sinh ra đời, họ đã mong muốn có được sự công bằng ngay trong chính bản chất của mình. Tuy nhiên, trong đời sống, có khi họ được đối xử công bằng, nhưng lắm lúc lại không được như vậy. Bởi có khi họ để mặc cho sự tàn ác can thiệp và làm ảnh hưởng đến giá trị nhân bản và vì vậy mà không tìm thấy sự công bằng mà họ ước ao.

Ajahn Lee, vị Tỳ-kheo tu theo truyền thống Rừng thiền của Thái Lan

Dưới đây là những cách giúp mọi người rèn luyện tâm để phù hợp với các giá trị nhân bản. Thậm chí thỉnh thoảng chúng ta có thể mắc sai lầm, nhưng vẫn ổn nếu tần số không quá dày và ở mức độ vừa phải.

Hãy ý thức đối với sở thích và tình yêu với mọi người và đồ vật. Đừng để mình bị cuốn theo sự mê đắm và cách cư xử của bản thân đi quá giới hạn. Nếu bị cuốn theo những đam mê về vật chất như vậy, chúng ta sẽ làm tổn hại đến danh tiếng của chính mình ở cấp độ hạnh kiểm và khiến bạn bị mê hoặc và lừa dối ở cấp độ tâm thức. Tất cả đều do thiếu đi sự chừng mực nên tâm của bạn bị giày xéo.

Tuy nhiên, khi xúc chạm với người hay vật, đừng để mình bị cuốn vào sự tức giận. Ngay cả khi mọi người cư xử khó chịu hoặc những vật không mong muốn đến với bạn, thì bạn vẫn nên dừng lại để xem thử liệu những người đó có đang làm được gì tốt hay không, ít nhất là đối với chính họ, và liệu những đồ vật kia có thể sử dụng được trong trường hợp nào không, ít nhất là hữu ích trong một công việc nào đó. Khi bạn có thể kiểm soát tâm mình theo cách này, bạn sẽ nới lỏng bản thân ra khỏi sự kiềm kẹp của sân giận và bất toại nguyện, thay vào đó, những ý nghĩ thiện chí có thể nảy mầm trong tâm của bạn. Kết quả là những người đó sẽ trở thành đồng minh của bạn và những đồ vật sẽ có thể phục vụ bạn theo một cách khác. Ví dụ, giả sử bạn muốn một cái đục, nhưng lại có một cái đinh. Như vậy, mong muốn của bạn không thành hiện thực nhưng cái đinh đó vẫn có thể giúp bạn những việc khác trong tương lai.

Ngoài ra, những suy nghĩ thiện chí có thể giúp chúng ta bình an lâu dài. Vì vậy, đây là một giá trị nhân văn làm nền tảng cho cách ứng xử của chúng ta đối với mọi người mọi vật trên khắp thế giới.

Hãy thành thật, ngay thẳng và chân thành trong khi giao tiếp với mọi người. Cho dù ở sau lưng hay trước mặt họ, chúng ta đều nên cư xử thành thật như nhau. Ngay cả khi phải đối mặt với sự đe dọa đáng sợ, bạn cũng nên để cho trái tim mình trở nên can đảm ở mức độ thích hợp. Quá táo bạo có thể gây tổn thương người khác, nhưng quá nhút nhát lại khiến chính bản thân mình bị thiệt thòi. Ví dụ, nếu bạn quá nhút nhát, để mình bị đe dọa trong giao dịch kinh doanh, công việc kinh doanh của bạn sẽ bị ảnh hưởng. Nhưng nếu bạn quá liều lĩnh hoặc táo bạo, điều đó cũng có thể dẫn đến nhiều sai lầm trong công việc của bạn. Vì vậy, bạn nên có ý thức điều độ đúng mực để mối quan hệ của bạn với mọi người và các đối tượng khác nhau sẽ diễn ra suôn sẻ.

Dù bạn muốn làm gì trong từng suy nghĩ, lời nói hay hành động đối với người hay đồ vật, trước tiên bạn nên xem xét động cơ của mình. Chỉ khi cảm thấy chúng thích đáng và hợp lý thì bạn mới nên nghe theo và hành động. Điều này sẽ giúp bạn không bị tà kiến dẫn dắt. Bạn phải có những giá trị nhân bản về chánh niệm và nhận thức sáng suốt, hợp lý. Những người hành xử theo cách này sẽ có nhiều bạn bè khi họ tham gia bất kỳ một nhóm xã hội nào. Họ sẽ mang lại lợi ích cho nhiều đối tượng khác nhau, đồng thời sẽ giúp chính họ và xã hội phát triển, đó là điều mà mỗi người chúng ta đều mong muốn.

Khi con người thiếu đi các giá trị nhân bản, họ sẵn sàng sử dụng quyền lực để chà đạp lên những giá trị tốt đẹp của người khác, thì khi đó, những tiến bộ về vật chất có thể phá hủy hòa bình và hạnh phúc của nhân loại trên toàn thế giới.

Thế giới mà chúng ta đang sống đã tồn tại từ rất lâu trước khi bất kỳ ai trong chúng ta được sinh ra. Ngay cả những tín ngưỡng và tôn giáo mà chúng ta thừa hưởng hôm nay cũng mới được hình thành sau khi thế giới đã tồn tại rất lâu. Trong lịch sử, đã có thời gian thế giới phát triển về cả hai mặt vật chất và tinh thần nên mọi người đều hưởng được lợi lạc; có khi nhân loại lại bị sa đọa về tinh thần lẫn vật chất nên đã bị nhấn chìm vào lòng biển cả; và cũng có khi tuy vật chất hơi kém phát triển nhưng khía cạnh tinh thần được nâng cao, con người sống trong hòa bình và an ổn.

Vì vậy, khi chúng ta ấp ủ và nuôi dưỡng những giá trị nhân bản thì sự tiến bộ của vật chất sẽ đem đến hạnh phúc và an lạc cho tất cả mọi người. Ngược lại, khi người ta trở nên xấu xa, đánh mất những giá trị nhân văn trong đời sống, lạm dụng quyền lực và sự ảnh hưởng của bản thân, thì sự tiến bộ về vật chất lại là ngòi nổ nhanh nhất để phá hủy hòa bình và hạnh phúc của nhân loại. Có một nguyên lý cơ bản là một khi với tâm xấu ác, thì vật chất dù tốt đến đâu cũng chỉ là công cụ gây hại cho con người; nhưng với tâm lương thiện và tốt đẹp thì ngay cả những vật có hại cũng sẽ trở nên lợi ích.

Khi tất cả mọi người trên thế giới đều thiết lập vững chắc các giá trị nhân bản cho chính mình, thì chúng ta đều là bạn bè và người thân. Ngược lại, nếu thiếu đi những phẩm chất tốt đẹp đó, thì gia đình tan vỡ, bạn trở thành thù. Và khi những mối quan hệ nhỏ xảy ra bất ổn ở quy mô lớn, chiến tranh là điều khó tránh khỏi.

Vì vậy, mọi người nên phát triển các giá trị nhân bản để tất cả chúng ta có thể coi nhau như bạn bè, thể hiện trong từng hành vi của mình một thái độ thiện chí và tử tế vì hòa bình và công bằng trên thế giới này. Những người hiểu biết sâu sắc về các giá trị con người có thể hoàn toàn phù hợp với bất kỳ xã hội nào và có thể tạo ra tình bạn bền chặt với nhau.