Nguồn gốc và ý nghĩa của chuông trống trong Phật giáo

Chúng là những phần không thể thiếu trong nếp sống sinh hoạt của thiền môn. Những pháp khí đó có công năng thức tỉnh khả tính tâm linh của người nghe, hướng người nghe quay về với đời sống tỉnh thức thực tại, nhận diện ra tâm rong ruổi và hạnh phúc tiềm tàng nơi bản thân mình, quy hướng xây dựng cuộc sống an vui.

Tiếng chuông u minh trầm hùng được đánh lên trong những đêm thanh vắng có ý nghĩa là phá tan màn đêm phủ trùm u ám, cùng lúc dập tắt những tâm hồn vướng đọng ưu phiền giữa bến mộng bờ mê, thức tỉnh những hồn linh đang vất vưởng chưa có ngõ quay về.

Có nhiều chùa xây tháp an trí chuông và trống, thường gọi là lầu chuông trống.

Vậy chuông trống có nguồn gốc từ đâu? Và có ý nghĩa như thế nào?

Ngoài ra còn có nhiều nguồn tư liệu khác trình bày về việc kiến tạo chuông trống, nhưng vẫn chưa đủ khả năng để thẩm định chuông trống có mặt ở Tu viện từ lúc nào?

3.Theo Đại chính tân tu đại tạng kinh, quyển Quảng hoằng minh tập ghi rằng: Vào thời Lục Triều (420 – 479) đã có nhiều lầu chuông. Năm Thiên Hòa thứ 5 (566) đời Bắc Châu, bài Nhị giáo chung minh được khắc trên ba đại hồng chung lớn nhất thời bấy giờ. Hai trong 3 cái này được đúc vào năm 570 và 665 TL.

6.Thêm vào đó, trong bộ Bách Trượng thanh quy, quyển thứ 87, trang 68 cũng có đoạn dẫn tích Hiếu Cao hoàng đế đời nhà Ðường, nhân vì nghe lời sàm tấu của Tống Tề Khư, giết lầm kẻ tôi trung tên là Hòa Châu, nên khi chết bị đọa vào địa ngục. Một hôm, có người bị bạo tử, sau khi chết thần thức di chuyển lạc vào địa ngục ấy, thấy một tội nhân đang bị gông cùm kìm kẹp, bị đánh đập rất khổ sở, hỏi ra mới biết là vua Hiếu Cao đời nhà Ðường. Vua gọi người ấy nhờ nói giùm với Hậu chúa rằng, hãy vì nhà vua mà đúc chuông cúng dường và làm việc phước thiện. Sau khi trở lại trần thế, người bạo tử ấy liền bái yết với Hậu chúa và chuyển lời nhắn nhủ của vua Hiếu Cao. Nghe vậy, Hậu chúa liền thân hành đến chùa Thanh Lương phát nguyện đúc một quả chuông để cúng dường và cầu siêu cho Hiếu Cao hoàng đế.

Ý nghĩa chuông mõ và cách thức sử dụng như thế nào?

9.Ở Tây Tạng, các vị Lạt-ma đi đâu cũng thường dùng các cây gậy có chuông rung. Và mỗi khi niệm chú, họ thường quay chuông, nghĩ rằng nhờ sức quay chuông của họ mà các câu thần chú sẽ đi muôn nơi vạn hướng, làm vơi bớt nỗi đau khổ của cuộc đời. Cho nên trong các lễ hội lớn ở Tây Tạng, chúng ta bắt gặp rất nhiều loại chuông cầm tay cho tín đồ trì niệm và cả những quả chuông rất lớn để tín đồ quay trong lúc làm lễ.

10.Người xưa sử dụng chuông với quan niệm rằng, âm thanh của chuông mỗi khi phát ra nó biểu trưng cho sức mạnh sáng tạo. Hình dáng của chuông xuất phát từ hình tượng của vòm trời. Bởi, trời là trên tất cả nên người ta đã đúc chuông theo hình vòm trời, và nghĩ rằng điều đó sẽ đem đến cho họ một sự mầu nhiệm nào đó.

-Loại chuông thứ hai là Bảo chúng chung. Bảo chúng chung này còn gọi là Tăng đường chung, tức là loại chuông dùng để báo hiệu đại chúng tập họp trong những thời họp chúng hay cung nghinh chư Tăng khi tổ chức buổi lễ long trọng, như đăng đàn thọ giới, lễ khánh thành chùa, thọ trai, và các khóa lễ khác trong tự viện.

-Loại chuông thứ ba là Gia trì chung (chuông gia trì). Loại chuông này thường đánh trong các buổi tụng kinh lễ Phật, nhằm báo hiệu cho đại chúng biết dừng và tụng vào lúc nào, để cho những người tụng kinh, lễ Phật có được sự nhịp nhàng, hài hòa; hướng người tụng chuyên tâm vào một đối tượng, nhờ đó tâm được định, do tâm định mà trí huệ phát sanh, đem lại hạnh phúc an lạc. Chuông này chỉ lớn bằng ½ chuông u minh nên gọi là bán chung, cũng được gọi là hoán chung hoặc tiểu chung. Nó được đúc bằng đồng. Cái lớn nhất cao khoảng 6 đến 8 tấc, thường để phía bên trái bàn thờ Phật, từ ngoài nhìn vào.

12.Tùy vào mỗi tông phái, mỗi địa phương mà quy định cách đánh chuông khác nhau. Thông thường, bắt đầu thường thỉnh 3 tiếng và kết thúc đánh nhanh 2 tiếng, hoặc 3 hồi 9 tiếng dành cho các loại chuông nhỏ khi tụng kinh. Số lượng tiếng thường tùy thuộc vào quan điểm của mỗi người, và cách đánh cũng khác nhau. Có lúc 18 tiếng, 36 tiếng hay 108 tiếng. Dù cách đánh có khác nhau đi chăng nữa nhưng không ngoài mục đích là giúp cho hành giả hướng tâm trở về với chính mình và sống chánh niệm tỉnh giác ngay trong hiện tại, không để tâm rong ruổi bên ngoài.

13.Trong kinh Lăng Nghiêm, đức Phật dạy Tôn giả A-nan: “Nầy A-nan, ông có thường nghe tiếng trống mỗi khi dọn cơm xong và tiếng chuông mỗi khi nhóm họp đại chúng trong tịnh xá Kỳ-đà này không? tiếng chuông tiếng trống ấy nối tiếp nhau không dứt, vậy theo ông tiếng chuông tiếng trống ấy khi ông nghe được là vì nó tự bay đến bên tai ông hay tai của ông đến nơi chỗ phát sanh ra tiếng ấy?”.

14.Trong kinh Kim quang minh, ghi lại sự tích Tín Tướng Bồ-tát nằm mộng thấy một cái trống được làm bằng vàng lớn chiếu ra nhiều màu hào quang sáng rực rỡ như mặt trời. Trong hào quang đó có rất nhiều đức Phật đang ngồi trên đài sen lưu ly đặt dưới những gốc cây báu, chung quanh quý Ngài có trăm nghìn ức các vị đại đệ tử ngồi chăm chú nghe Pháp. Lúc ấy, có một người giống như đạo sĩ Bà-la-môn đang cầm dùi đánh trống. Tiếng trống vang rền chấn động nghe như lời kinh sám hối. Khi tỉnh mộng, Bồ-tát đem việc này trình lên đức Thế Tôn và được Ngài ấn chứng trở lại. Qua những sự tích đó chúng ta thấy rằng, trống đã có từ thời đức Phật, song hành với chuông. Thậm chí còn được đức Phật dùng nó để tập họp chúng Tăng bố-tát, nghe Pháp, hội họp…

15. Trống có nhiều loại. Trống là một trong những loại nhạc khí, thường làm bằng đá, cây, đồng, v.v… Người Ấn Ðộ thời xưa dùng nó để báo thời gian, cảnh báo. Ở Trung Quốc thời xưa, dùng nó trong các dịp lễ, vũ hội, hay ra trận, v.v… Tùy theo mỗi loại hình khác nhau mà có to, nhỏ, treo hoặc để trên giá.

Trống được chia làm ba loại.

-Trống to gọi là trống đại. Trống nhỏ gọi là trống tiểu. Trống treo để đánh gọi là trống treo.

Trống tiểu còn gọi là trống kinh. Loại trống này đánh trong lúc tán tụng nghi lễ khai kinh, cầu an, cầu siêu… Sau này người xưa tiến thêm một bước nữa là phối hợp nhịp điệu, âm thanh của tiếng trống hòa cùng những lời tán tụng, phổ thành nhạc điệu, gọi là “kỹ nhạc cúng dường, trang nghiêm đạo tràng”. Còn trống đại là loại trống lớn thường đánh vào các dịp đầu hôm, đánh chung với chuông U Minh, theo thể thức “Tam luân cửu chuyển”, vì tiếng trống tượng trưng cho Chánh pháp. Chúng sanh một khi nghe tiếng trống chuyển, tức là đang nghe tiếng chuyển Chánh pháp thì nghiệp chướng sẽ tiêu trừ và các loài đang sống trong các cõi dữ được thoát ly sanh tử luân hồi.

Người ta chỉ biết rằng trống đã được dùng vào thời đức Phật. Sau khi Phật giáo truyền sang các nước phương Đông, đặc biệt là Trung Quốc thì trống đã được đem ra sử dụng trong các lễ nghi Phật giáo từ thời Đường Hiến Tông vào năm 820. Điều đó xác thực rằng trống có thể đã có vào năm 820 TL ở Trung Quốc.

Ngày nay, chúng ta thấy trong các nghi lễ ở miền Trung và miền Nam, quý Thầy thường dùng loại trống nhỏ để hỗ trợ trong lúc tán tụng, thường gọi là trống cơm. Loại trống này cũng có thể gọi là pháp khí. -Trong cách thức đánh trống cũng có nhiều điểm không giống nhau giữa các miền nhưng ý nghĩa của cách đánh lại có những điểm tương đồng giải thích biểu trưng. Ví dụ như trong khi đánh trống bát-nhã thì đánh 2 tiếng biểu thị cho Nhị đế dung thông; 3 tiếng tiếp tượng trưng cho sự quy y Tam bảo, hay dứt trừ tham, sân, si; 7 tiếng sau đó là tượng trưng cho Bát nhã hội thỉnh Phật thượng đường, tức là tác pháp thỉnh Phật thăng tòa và chứng minh; và cuối cùng đánh dứt 4 tiếng tượng trưng cho chứng nhập Tứ đế….

Ở trên, chúng ta đã tìm hiểu sơ lược qua nguồn gốc và ý nghĩa của chuông trống bát-nhã ở trong chùa. Ngoài ra, chúng ta cũng cần nên tìm hiểu về các pháp khí, pháp cụ khác. Một khi chúng ta hiểu rõ ý nghĩa của từng pháp khí, pháp cụ, cách sử dụng… chúng sẽ giúp chúng ta dễ dàng áp dụng và hành trì trong các nghi thức Phật giáo.

TQT