Nghĩ về nguyên nhân gây đau khổ cho con người

Tham là nguyên nhân của đau khổ.

Ở mức độ cá nhân, tham sẽ làm con người mất nhân tính, thiếu sáng suốt và cuồng loạn trong các dục. Ở mức độ tập thể, tham sẽ kích hoạt những bất thiện trong xã hội. Hành động bạo lực, lời nói gian ác và suy nghĩ tổn hại sẽ tăng trưởng. Kết quả, cá nhân lo sợ, xã hội bất an, chiến tranh xảy ra, thiên tai lên tiếng và dịch bệnh kéo về. Sự sống của con người trên hành tinh xanh lúc này thay đổi lớn. Người chết trên quy mô lớn sẽ xảy ra.

Đức Phật Gotama nói: Loài Người bị tham ái phi pháp làm cho say đắm, và bị ác tham chinh phục, bị tà kiến chi phối. Vì bị tham ái phi pháp làm cho say đắm, vì bị ác tham chinh phục, vì bị tà kiến chi phối, người ta sát hại lẫn nhau. Do vậy, mùa màng hư mất, côn trùng khắp nơi, thức ăn khó tìm, các loài Yakkha (Dạ-xoa) thả ra các loài phi nhân dữ tợn, nhiều người mạng chung, bị tiêu diệt, bị giảm thiểu [Tăng Chi Bộ I, Người Giàu Có, 285, Hoà thượng Minh Châu dịch Việt].

Ngồi yên, tĩnh lặng một chút, không khó để nhìn thấy những hành động minh chứng cho con người ngày nay đang bị tham ái phi pháp làm cho say đắm, bị ác tham chinh phục và bị tà kiến chi phối như tăng chi tiêu cho phương tiện chiến tranh, chạy đua chế tạo vũ khí, khai thác không kiềm chế tài nguyên thiên nhiên, thúc đẩy tiêu thụ quá mức. Những biểu hiện về một tương lai không sáng cho loài người như nước và không khí ô nhiễm nặng; thiên tai nhiều; dịch bệnh khó trị; thực phẩm không sạch; nghiện game, mạng xã hội và các chất say; đạo đức suy vi và nhân tâm bạo động cũng không khó để nhìn thấy.

Để có một tương lai, con người cần phải cùng nhau nhìn lại. Nhìn lại thật rõ mục đích và giá trị sống. Nhìn lại để thấy cái gì thật sự mang lại giá trị bản thân, hạnh phúc cuộc sống và hoà bình nhân loại. Nhìn và thấy rõ những kỷ thuật chiến tranh, những ngành công nghiệp phá huỷ quá mức môi trường sống, những nội dung bạo động và kỳ thị trên mạng xã hội, những tháng ngày nghiện ngập và những cách sống quên đạo đức, thiếu tâm linh, không mang lại gì hơn ngoại trừ khổ đau, thù hận, ác tâm và lệ thuộc. Từ đó, trở lại với chính mình, điều phục tâm tham, học sống chánh niệm, kết nối với thiên nhiên, nuôi lớn thiện tính, trãi nghiệm giác ngộ, hiến tặng thương yêu và nuôi dưỡng hoà bình.

Hy vọng về một thế giới an bình và hạnh phúc, dù ở mức độ cá nhân hay tập thể, chỉ có thể có và bền vững khi con người bước được những bước đi đầu tiên trên con đường điều phục tâm tham. Nhận diện tâm tham, tự hỏi tham sẽ giúp ích gì và chánh niệm tìm hiểu tâm tham lớn lên, tác động, chi phối như thế nào đến phản ứng và quyết định của cá nhân và tập thể, sẽ giúp điều phục tâm tham rất tốt. Trí tuệ sẽ khởi lên trong quá trình nhận diện, tự hỏi và chánh niệm tìm hiểu đó. Độ sâu sắc của trí tuệ càng lớn, tâm tham sẽ càng được điều phục.

Nhuận Đạt (tu sĩ)