Kinh Tứ Niệm Xứ (tiếng Việt, dễ đọc dễ hiểu)
Kinh Tứ Niệm Xứ (tiếng Việt, dễ đọc dễ hiểu) là một trong những bản kinh thuộc hàng căn bản của Phật pháp. Việt dịch: Hòa thượng Thích Minh Châu, Hán dịch: Ngài Pháp Cự, Ngài Pháp Lập.
PHẬT THUYẾT KINH TỨ NIỆM XỨ
Như vậy tôi nghe, một thời Thế Tôn ở xứ Câu Lâu, Kiềm Ma Sắt Đàm là Đô Thị của xứ Ku Ru.
Rồi Thế Tôn gọi các Tỳ Kheo: Này các Tỳ Kheo!
Các Tỳ Kheo vâng đáp Thế Tôn: Bạch Thế Tôn!
Thế Tôn thuyết như sau: Này các Tỳ Kheo!
Đây là con đường độc nhất đưa đến thanh tịnh cho chúng sanh, vượt khỏi sầu não, diệt trừ khổ ưu, thành tựu chánh trí, chứng ngộ Niết Bàn. Ðó là Bốn Niệm Xứ.
Thế nào là bốn?
Này các Tỳ Kheo!
Ở đây Tỳ Kheo sống quán thân trên thân, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm để chế ngự tham ưu ở đời.
Sống quán thọ trên các thọ, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm để chế ngự tham ưu ở đời.
Sống quán tâm trên tâm, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm để chế ngự tham ưu ở đời.
Sống quán pháp trên các pháp, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm để chế ngự tham ưu ở đời.
Kinh Tứ Niệm Xứ: 1. Quán Thân
Và này các Tỳ Kheo!
Thế nào là Tỳ Kheo sống quán thân trên thân?
Này các Tỳ Kheo!
Ở đây, Tỳ Kheo đi đến khu rừng, đi đến gốc cây, hay đi đến ngôi nhà trống, và ngồi kiết già, lưng thẳng và an trú chánh niệm trước mặt.
Tỉnh giác, vị ấy thở vô. Tỉnh giác, vị ấy thở ra.
Thở vô dài, vị ấy tuệ tri: Tôi thở vô dài.
Hay thở ra dài, vị ấy tuệ tri: Tôi thở ra dài.
Hay thở vô ngắn, vị ấy tuệ tri: Tôi thở vô ngắn.
Hay thở ra ngắn, vị ấy tuệ tri: Tôi thở ra ngắn.
Cảm giác toàn thân, tôi sẽ thở vô, vị ấy tập.
Cảm giác toàn thân, tôi sẽ thở ra, vị ấy tập.
An tịnh toàn thân, tôi sẽ thở vô, vị ấy tập.
An tịnh toàn thân, tôi sẽ thở ra, vị ấy tập.
Này các Tỳ Kheo!
Như người thợ quay hay học trò người thợ quay thiện xảo khi quay dài, tuệ tri:
Tôi quay dài hay khi quay ngắn, tuệ tri: Tôi quay ngắn.
*Cũng vậy, này các Tỳ Kheo!
Tỳ Kheo thở vô dài, tuệ tri: Tôi thở vô dài.
Hay thở ra dài, tuệ tri: Tôi thở ra dài.
Hay thở vô ngắn, tuệ tri: Tôi thở vô ngắn.
Hay thở ra ngắn, tuệ tri: Tôi thở ra ngắn.
Cảm giác toàn thân, tôi sẽ thở vô, vị ấy tập.
Cảm giác toàn thân, tôi sẽ thở ra, vị ấy tập.
An tịnh toàn thân, tôi sẽ thở vô, vị ấy tập.
An tịnh toàn thân, tôi sẽ thở ra, vị ấy tập.
Như vậy, vị ấy sống quán thân trên nội thân hay sống quán thân trên ngoại thân.
Hay sống quán thân trên cả nội thân, ngoại thân.
Hay vị ấy sống quán tánh sanh khởi trên thân.
Hay sống quán tánh diệt tận trên thân.
Hay sống quán tánh sanh diệt trên thân.
Có thân đây, vị ấy an trú chánh niệm như vậy, với hy vọng hướng đến chánh trí, chánh niệm.
Và vị ấy không nương tựa, không chấp trước vật gì trên đời.
Này các Tỳ Kheo!
Như vậy là Tỳ Kheo sống quán thân trên thân.
Lại nữa, này các Tỳ Kheo!
Tỳ Kheo đi: Tuệ tri: Tôi đi.
Hay đứng, tuệ tri: Tôi đứng.
Hay ngồi, tuệ tri: Tôi ngồi.
Hay nằm, tuệ tri: Tôi nằm.
Thân thể được sử dụng như thế nào, vị ấy tuệ tri thân như thế ấy.
Vị ấy sống quán thân trên nội thân.
Hay vị ấy sống quán thân trên ngoại thân.
Hay vị ấy sống quán thân trên nội thân, ngoại thân.
Hay vị ấy sống quán tánh sanh khởi trên thân.
Hay vị ấy sống quán tánh diệt tận trên thân.
Hay vị ấy sống quán tánh sanh diệt trên thân.
Có thân đây, vị ấy an trú chánh niệm như vậy, với hy vọng hướng đến chánh trí, chánh niệm.
Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật gì trên đời.
Này các Tỳ Kheo!
Như vậy là Tỳ Kheo sống quán thân trên thân.
Lại nữa, này các Tỳ Kheo!
Tỳ Kheo, khi bước tới bước lui, biết rõ việc mình đang làm.
Khi ngó tới ngó lui, biết rõ việc mình đang làm.
Khi co tay, khi duỗi tay, biết rõ việc mình đang làm.
Khi mang áo Tăng Già Lê, mang bát, mang y, biết rõ việc mình đang làm.
Khi ăn, uống, nhai, nếm, biết rõ việc mình đang làm.
Khi đại tiện, tiểu tiện, biết rõ việc mình đang làm.
Khi đi, đứng, ngồi, ngủ, thức, nói, im lặng, biết rõ việc mình đang làm.
Như vậy, vị ấy sống quán thân trên nội thân.
Hay sống quán thân trên ngoại thân.
Hay sống quán thân trên cả nội thân, ngoại thân.
Hay vị ấy sống quán tánh sanh khởi trên thân.
Hay sống quán tánh diệt tận trên thân.
Hay sống quán tánh sanh diệt trên thân. Có thân đây, vị ấy an trú chánh niệm như vậy, với hy vọng hướng đến chánh trí, chánh niệm. Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật gì trên đời.
Này các Tỳ Kheo!
Như vậy là Tỳ Kheo sống quán thân trên thân.
Lại nữa, này các Tỳ Kheo!
Tỳ Kheo quán sát thân này, dưới từ bàn chân trở lên, trên cho đến đảnh tóc, bao bọc bởi da và chứa đầy những vật bất tịnh sai biệt.
Trong thân này: Ðây là tóc, lông, móng, răng, da, thịt, gân, xương, thận, tủy, tim, gan, hoành cách mô, lá lách, phổi, ruột, màng ruột, bụng, phân, mật, đàm mủ, máu, mồ hôi, mỡ, nước mắt, mỡ da, nước miếng, niêm dịch, nước ở khớp xương, nước tiểu.
Này các Tỳ Kheo!
Cũng như một bao đồ, hai đầu trống đựng đầy các loại hột như gạo, lúa, đậu xanh, đậu lớn, mè, gạo đã xay rồi.
Một người có mắt, đổ các hột ấy ra và quán sát: Ðây là hột gạo, đây là hột lúa, đây là đậu xanh, đây là đậu lớn, đây là mè, đây là hột lúa đã xay rồi.
Cũng vậy, này các Tỳ Kheo!
Một Tỳ Kheo quán sát thân này dưới từ bàn chân trở lên trên cho đến đảnh tóc, bao bọc bởi da và chứa đầy những vật bất tịnh sai biệt.
Trong thân này: Ðây là tóc, lông, móng, răng, da, thịt, gân, xương, tủy, thận, tim, gan, hoành cách mô, lá lách, phổi, ruột, màng ruột, bụng, phân, mật, đàm, mủ, máu, mồ hôi, mỡ, nước mắt, mỡ da, nước miếng, niêm dịch, nước ở khớp xương, nước tiểu. Như vậy, vị ấy sống quán thân trên nội thân.
Hay sống quán thân trên ngoại thân.
Hay sống quán thân trên nội thân, ngoại thân.
Hay vị ấy sống quán tánh sanh khởi trên thân.
Hay sống quán tánh diệt tận trên thân.
Hay sống quán tánh sanh diệt trên thân.
Có thân đây, vị ấy an trú chánh niệm như vậy, với hy vọng hướng đến chánh trí, chánh niệm. Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật gì trên Đời.
Này các Tỳ Kheo!
Như vậy là Tỳ Kheo sống quán thân trên thân.
Lại nữa, này các Tỳ Kheo!
Tỳ Kheo quán sát thân này về các vị trí các giới và sự sắp đặt các giới: Trong thân này có địa đại, thủy đại, hỏa đại và phong đại.
Này các Tỳ Kheo!
Như một người đồ tể thiện xảo, hay đệ tử của một người đổ tể giết một con bò, ngồi cắt chia từng thân phần tại ngã tư đường.
Cũng vậy, này các Tỳ Kheo!
Tỳ Kheo quán sát thân này về vị trí các giới và về sự sắp đặt các giới: Trong thân này có địa đại, thủy đại, hỏa đại và phong đại. Như vậy, vị ấy sống quán thân trên nội thân.
Hay sống quán thân trên ngoại thân.
Hay sống quán thân trên nội thân, ngoại thân.
Hay vị ấy sống quán tánh sanh khởi trên thân.
Hay sống quán tánh diệt tận trên thân.
Hay sống quán tánh sanh diệt trên thân.
Có thân đây, vị ấy an trú chánh niệm như vậy, với hy vọng hướng đến chánh trí, chánh niệm. Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật gì trên đời.
Này các Tỳ Kheo!
Như vậy là Tỳ Kheo sống quán thân trên thân.
Lại nữa, này các Tỳ Kheo!
Tỳ Kheo như thấy một thi thể bị quăng bỏ trong nghĩa địa một ngày, hai ngày, ba ngày, thi thể ấy trương phồng lên, xanh đen lại, nát thối ra.
Tỳ Kheo quán thân ấy như sau: Thân này tánh chất là như vậy, bản tánh là như vậy, không vượt khỏi tánh chất ấy. Như vậy vị ấy sống quán thân trên nội thân.
Hay sống quán thân trên ngoại thân.
Hay sống quán thân trên nội thân, ngoại thân.
Hay vị ấy sống quán tánh sanh khởi trên thân.
Hay sống quán tánh diệt tận trên thân.
Hay sống quán tánh sanh diệt trên thân.
Có thân đây, vị ấy an trú chánh niệm như vậy, với hy vọng hướng đến chánh trí, chánh niệm. Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật gì trên đời.
Này các Tỳ Kheo!
Như vậy là Tỳ Kheo sống quán thân trên thân.
Lại nữa, này các Tỳ Kheo!
Tỳ Kheo như thấy một thi thể bị quăng bỏ trong nghĩa địa, bị các loài quạ ăn, hay bị các loài diều hâu ăn, hay bị các chim kền ăn, hay bị các loài chó ăn, hay bị các loài giả can ăn, hay bị các loài côn trùng ăn.
Tỳ Kheo quán thân ấy như sau: Thân này tánh chất là như vậy, bản chất là như vậy, không vượt khỏi tánh chất ấy. Như vậy vị ấy sống quán thân trên nội thân.
Hay sống quán thân trên ngoại thân.
Hay sống quán thân trên nội thân, ngoại thân.
Hay vị ấy sống quán tánh sanh khởi trên thân.
Hay sống quán tánh diệt tận trên thân.
Hay sống quán tánh sanh diệt trên thân.
*Có thân đây, vị ấy an trú chánh niệm như vậy, với hy vọng hướng đến chánh trí, chánh niệm. Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật gì trên Đời.
Này các Tỳ Kheo!
Như vậy là Tỳ Kheo sống quán thân trên thân.
Này các Tỳ Kheo!
Lại nữa, Tỳ Kheo như thấy một thi thể bị quăng bỏ trong nghĩa địa, với các bộ xương còn liên kết với nhau, còn dính thịt và máu, còn được các đường gân cột lại, với các bộ xương còn liên kết với nhau, không còn dính thịt nhưng còn dính máu.
Còn được các đường gân cột lại, với các bộ xương không còn dính thịt, dính máu, còn được các đường gân cột lại, chỉ còn có xương không dính lại với nhau, rải rác chỗ này chỗ kia.
Ở đây là xương tay, ở đây là xương chân, ở đây là xương ống, ở đây là xương bắp vế, ở đây là xương mông, ở đây là xương sống, ở đây là xương đầu.
Tỳ Kheo quán thân ấy như sau: Thân này tánh chất là như vậy, bản tánh là như vậy, không vượt khỏi tánh chất ấy. Như vậy, vị ấy sống quán thân trên nội thân.
Hay sống quán thân trên ngoại thân.
Hay sống quán thân trên nội thân, ngoại thân.
Hay vị ấy sống quán tánh sanh khởi trên thân.
Hay vị ấy sống quán tánh diệt tận trên thân.
Hay vị ấy sống quán tánh sanh diệt trên thân.
Có thân đây, vị ấy sống an trú chánh niệm như vậy, với hy vọng hướng đến chánh trí, chánh niệm. Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật gì ở trên đời.
Này các Tỳ Kheo!
Như vậy là Tỳ Kheo sống quán thân trên thân.
Lại nữa này các Tỳ Kheo!
Tỳ Kheo như thấy một thi thể bị quăng bỏ trong nghĩa địa, chỉ còn toàn xương trắng màu vỏ ốc, chỉ còn một đống xương lâu hơn ba năm, chỉ còn là xương thối trở thành bột.
Tỳ Kheo quán thân ấy như sau: Thân này tánh chất là như vậy, bản tánh là như vậy, không vượt khỏi tánh chất ấy. Như vậy vị ấy sống quán thân trên nội thân.
Hay sống quán thân trên ngoại thân.
Hay sống quán thân trên nội thân, ngoại thân.
Hay vị ấy sống quán tánh sanh khởi trên thân.
Hay sống quán tánh diệt tận trên thân.
Hay sống quán tánh sanh diệt trên thân.
Có thân đây, vị ấy sống an trú chánh niệm như vậy, với hy vọng hướng đến chánh trí, chánh niệm. Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật gì trên đời.
Này các Tỳ Kheo!
Như vậy là Tỳ Kheo sống quán thân trên thân.
Kinh Tứ Niệm Xứ: 2. Quán Thọ
Này các Tỳ Kheo!
Như thế nào là Tỳ Kheo sống quán thọ trên các thọ?
Này các Tỳ Kheo!
Ở đây Tỳ Kheo khi cảm giác lạc thọ, tuệ tri: Tôi cảm giác lạc thọ.
Khi cảm giác khổ thọ, tuệ tri: Tôi cảm giác khổ thọ.
Khi cảm giác bất khổ bất lạc thọ, tuệ tri: Tôi cảm giác bất khổ bất lạc thọ.
Hay khi cảm giác lạc thọ thuộc vật chất, tuệ tri: Tôi cảm giác lạc thọ thuộc vật chất.
Hay khi cảm giác lạc thọ không thuộc vật chất, tuệ tri: Tôi cảm giác lạc thọ không thuộc vật chất.
Hay khi cảm giác khổ thọ thuộc vật chất, tuệ tri: Tôi cảm giác khổ thọ thuộc vật chất.
Hay khi cảm giác khổ thọ không thuộc vật chất, tuệ tri: Tôi cảm giác khổ thọ không thuộc vật chất.
Hay khi cảm giác bất khổ bất lạc thọ thuộc vật chất, tuệ tri: Tôi cảm giác bất khổ bất lạc thọ thuộc vật chất.
Hay khi cảm giác bất khổ bất lạc thọ không thuộc vật chất, tuệ tri: Tôi cảm giác bất khổ bất lạc thọ không thuộc vật chất. Như vậy, vị ấy sống quán thọ trên các nội thọ.
Hay sống quán thọ trên các ngoại thọ.
Hay sống quán thọ trên các nội thọ, ngoại thọ.
Hay vị ấy sống quán tánh sanh khởi trên các thọ.
Hay sống quán tánh diệt tận trên các thọ.
Hay sống quán tánh sanh diệt trên các thọ.
Có thọ đây, vị ấy sống an trú chánh niệm như vậy, với hy vọng hướng đến chánh trí, chánh niệm. Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật gì trên đời.
Này các Tỳ Kheo!
Như vậy Tỳ Kheo sống quán thọ trên các thọ.
Kinh Tứ Niệm Xứ: 3. Quán Tâm
Này các Tỳ Kheo!
Như thế nào là Tỳ Kheo sống quán tâm trên tâm?
Này các Tỳ Kheo!
Ở đây, Tỳ Kheo, với tâm có tham, tuệ tri: Tâm có tham.
Hay với tâm không tham, tuệ tri: Tâm không tham.
Hay với tâm có sân, tuệ tri: Tâm có sân.
Hay với tâm không sân, tuệ tri: Tâm không sân.
Hay với tâm có si, tuệ tri: Tâm có si.
Hay với tâm không si, tuệ tri: Tâm không si.
Hay với tâm thâu nhiếp, tuệ tri: Tâm được thâu nhiếp.
Hay với tâm tán loạn, tuệ tri: Tâm bị tán loạn.
Hay với tâm quảng đại, tuệ tri: Tâm được quảng đại.
Hay với tâm không quảng đại, tuệ tri: Tâm không được quảng đại.
Hay với tâm hữu hạn, tuệ tri: Tâm hữu hạn.
Hay với tâm vô thượng, tuệ tri: Tâm vô thượng.
Hay với tâm có định, tuệ tri: Tâm có định.
Hay với tâm không định, tuệ tri: Tâm không định.
Hay với tâm giải thoát, tuệ tri: Tâm có giải thoát.
Hay với tâm không giải thoát, tuệ tri: Tâm không giải thoát.
Như vậy vị ấy sống quán tâm trên nội tâm.
Hay sống quán tâm trên ngoại tâm.
Hay sống quán tâm trên nội tâm, ngoại tâm.
Hay sống quán tánh sanh khởi trên tâm.
Hay sống quán tánh diệt tận trên tâm.
Hay sống quán tánh sanh diệt trên tâm.
Có tâm đây, vị ấy sống an trú chánh niệm như vậy, với hy vọng hướng đến chánh trí, chánh niệm. Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật gì trên đời.
Này các Tỳ Kheo!
Như vậy là Tỳ Kheo sống quán tâm trên tâm.
Kinh Tứ Niệm Xứ: 4. Quán Pháp
Này các Tỳ Kheo!
Thế nào là Tỳ Kheo sống quán pháp trên các pháp?
Này các Tỳ Kheo!
Ở đây, Tỳ Kheo sống quán pháp trên các pháp đối với năm triền cái.
Và này các Tỳ Kheo!
Thế nào là Tỳ Kheo sống quán pháp trên các pháp đối với năm triền cái?
Này các Tỳ Kheo!
Ở đây, Tỳ Kheo nội tâm có ái dục, tuệ tri: Nội tâm tôi có ái dục.
Hay nội tâm không có ái dục, tuệ tri: Nội tâm tôi không có ái dục.
Và với ái dục chưa sanh nay sanh khởi, vị ấy tuệ tri như vậy.
Và với ái dục đã sanh nay được đoạn diệt, vị ấy tuệ tri như vậy.
Và với ái dục đã được đoạn diệt, tương lai không sanh khởi nữa, vị ấy tuệ tri như vậy.
Hay nội tâm có sân hận, tuệ tri: Nội tâm tôi có sân hận.
Hay nội tâm không có sân hận, tuệ tri: Nội tâm tôi không có sân hận.
Và với sân hận chưa sanh nay sanh khởi, vị ấy tuệ tri như vậy.
Và với sân hận đã sanh, nay được đoạn diệt, vị ấy tuệ tri như vậy.
Và với sân hận đã được đoạn diệt, tương lai không sanh khởi nữa, vị ấy tuệ tri như vậy.
Hay nội tâm có hôn trầm thụy miên, tuệ tri: Nội tâm tôi có hôn trầm thụy miên.
Hay nội tâm không có hôn trầm thụy miên, tuệ tri: Nội tâm tôi không có hôn trầm thụy miên.
Và với hôn trầm thụy miên chưa sanh nay sanh khởi, vị ấy tuệ tri như vậy.
Và với hôn trầm thụy miên đã sanh nay được đoạn diệt, vị ấy tuệ tri như vậy.
Và với hôn trầm thụy miên đã được đoạn diệt, tương lai không sanh khởi nữa, vị ấy tuệ tri như vậy.
Hay nội tâm có trạo hối, tuệ tri: Nội tâm tôi có trạo hối.
Hay nội tâm không có trạo hối, tuệ tri: Nội tâm tôi không có trạo hối.
Và với trạo hối chưa sanh nay sanh khởi, vị ấy tuệ tri như vậy.
Và với trạo hối đã sanh nay được đoạn diệt, vị ấy tuệ tri như vậy.
Và với trạo hối đã được đoạn diệt, tương lai không sanh khởi nữa, vị ấy tuệ tri như vậy.
Hay nội tâm có nghi, tuệ tri: Nội tâm tôi có nghi.
Hay nội tâm không có nghi, tuệ tri: Nội tâm tôi không có nghi.
Và với nghi chưa sanh nay sanh khởi, vị ấy tuệ tri như vậy.
Và với nghi đã sanh nay được đoạn diệt, vị ấy tuệ tri như vậy.
Và với nghi đã được đoạn diệt, tương lai không sanh khởi nữa, vị ấy tuệ tri như vậy.
Như vậy vị ấy sống quán pháp trên các nội pháp.
*Hay sống quán pháp trên các ngoại pháp.
Hay sống quán pháp trên các nội pháp, ngoại pháp.
Hay vị ấy sống quán tánh sanh khởi trên các pháp.
Hay sống quán tánh diệt tận trên các pháp.
Hay sống quán tánh sanh diệt trên các pháp. Có những pháp ở đây.
Vị ấy sống an trú chánh niệm như vậy, với hy vọng hướng đến chánh trí, chánh niệm.
Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật gì trên đời.
Này các Tỳ Kheo!
Như vậy là Tỳ Kheo sống quán pháp trên các pháp đối với năm triền cái.
Lại nữa, này các Tỳ Kheo!
Tỳ Kheo sống quán pháp trên các pháp đối với năm thủ uẩn.
Này các Tỳ Kheo!
Thế nào là Tỳ Kheo sống quán pháp trên các pháp đối với năm thủ uẩn?
Này các Tỳ Kheo!
Tỳ Kheo suy tư:
Ðây là sắc, đây là sắc tập, đây là sắc diệt.
Ðây là thọ, đây là thọ tập, đây là thọ diệt.
Ðây là tưởng, đây là tưởng tập, đây là tưởng diệt.
Ðây là hành, đây là hành tập, đây là hành diệt.
Ðây là thức, đây là thức tập, đây là thức diệt.
Như vậy, vị ấy sống quán pháp trên các nội pháp.
Hay sống quán pháp trên các ngoại pháp.
Hay sống quán pháp trên các nội pháp, ngoại pháp.
Hay vị ấy sống quán tánh sanh khởi trên các pháp.
Hay sống quán tánh diệt tận trên các pháp.
Hay sống quán tánh sanh diệt trên các pháp.
Có những pháp ở đây, vị ấy sống an trú chánh niệm như vậy, với hy vọng hướng đến chánh trí, chánh niệm.
Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật gì trên đời.
Này các Tỷ Kheo!
Như vậy là Tỷ Kheo sống quán pháp trên các pháp đối với năm thủ uẩn.
Lại nữa, này các Tỳ Kheo!
Tỳ Kheo sống quán pháp trên các pháp đối với sáu nội ngoại xứ.
Này các Tỳ Kheo!
Thế nào là Tỳ Kheo sống quán pháp trên các pháp đối với sáu nội ngoại xứ?
Này các Tỳ Kheo!
Ở đây Tỳ Kheo tuệ tri con mắt và tuệ tri các sắc, do duyên hai pháp này, kiết sử sanh khởi, vị ấy tuệ tri như vậy.
Và với kiết sử chưa sanh nay sanh khởi, vị ấy tuệ tri như vậy.
Và với kiết sử đã sanh nay được đoạn diệt, vị ấy tuệ tri như vậy.
Và với kiết sử đã được đoạn diệt, tương lai không sanh khởi nữa, vị ấy tuệ tri như vậy.
Tỳ Kheo tuệ tri tai và tuệ tri các tiếng, tuệ tri mũi và tuệ tri các hương, tuệ tri lưỡi, và tuệ tri các vị, tuệ tri thân và tuệ tri các xúc, tuệ tri ý và tuệ tri các pháp.
Do duyên hai pháp này, kiết sử sanh khởi, vị ấy tuệ tri như vậy.
Và với kiết sử chưa sanh nay sanh khởi, vị ấy tuệ tri như vậy.
Và với kiết sử đã sanh nay được đoạn diệt, vị ấy tuệ tri như vậy.
Và với kiết sử đã được đoạn diệt, tương lai không sanh khởi nữa, vị ấy tuệ tri như vậy.
Như vậy vị ấy sống quán pháp trên các nội pháp.
Hay sống quán pháp trên các ngoại pháp.
Hay sống quán pháp trên các nội pháp, ngoại pháp.
Hay vị ấy sống quán tánh sanh khởi trên các pháp.
Hay sống quán tánh diệt tận trên các pháp.
Hay sống quán tánh sanh diệt trên các pháp.
Có những pháp ở đây, vị ấy sống an trú chánh niệm như vậy, với hy vọng hướng đến chánh trí, chánh niệm. Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật gì trên đời.
Này các Tỳ Kheo!
Như vậy là Tỳ Kheo sống quán pháp trên các pháp đối với sáu nội ngoại xứ.
Lại nữa, này các Tỳ Kheo!
Tỳ Kheo sống quán pháp trên các pháp đối với Bảy giác chi.
Này các Tỳ Kheo!
Thế nào là Tỳ Kheo sống quán pháp trên các pháp đối với Bảy giác chi?
Này các Tỳ Kheo!
Ở đây Tỳ Kheo nội tâm có niệm giác chi, tuệ tri: Nội tâm tôi có niệm giác chi. Hay nội tâm không có niệm giác chi, tuệ tri: Nội tâm tôi không có ý niệm giác chi.
Và với niệm giác chi chưa sanh nay sanh khởi, vị ấy tuệ tri như vậy, và với niệm giác chi đã sanh, nay được tu tập viên thành, vị ấy tuệ tri như vậy.
Hay Tỳ Kheo nội tâm có trạch pháp giác chi, hay nội tâm có tinh tấn giác chi, hay nội tâm có hỷ giác chi, hay nội tâm có khinh an giác chi, hay nội tâm có định giác chi, hay nội tâm có xả giác chi, tuệ tri: Nội tâm tôi có xả giác chi.
Hay nội tâm không có xả giác chi, tuệ tri: Nội tâm tôi không có xả giác chi. Và với xả giác chi chưa sanh nay sanh khởi, vị ấy tuệ tri như vậy, và với xả giác chi đã sanh nay được tu tập viên thành, vị ấy tuệ tri như vậy. Như vậy vị ấy sống quán pháp trên các nội pháp.
Hay sống quán pháp trên các ngoại pháp.
Hay sống quán pháp trên các nội pháp, ngoại pháp.
Hay vị ấy sống quán tánh sanh khởi trên các pháp.
Hay sống quán tánh diệt tận trên các pháp.
Hay sống quán tánh sanh diệt trên các pháp.
Có những pháp ở đây, vị ấy sống an trú chánh niệm như vậy, với hy vọng hướng đến chánh trí, chánh niệm. Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật gì trên đời.
Này các Tỳ Kheo!
Như vậy là Tỳ Kheo sống quán pháp trên các pháp đối với Bảy giác chi. Lại nữa, này các Tỳ Kheo, vị ấy sống quán pháp trên các pháp đối với Bốn Thánh Đế.
Này các Tỳ Kheo!
Thế nào là Tỳ Kheo sống quán pháp trên các pháp đối với Bốn Thánh Đế?
Này các Tỳ Kheo!
Ở đây, Tỳ Kheo như thật tuệ tri: Ðây là Khổ.
Như thật tuệ tri: Ðây là Khổ Tập.
Như thật tuệ tri: Ðây là Khổ diệt.
Như thật tuệ tri: Ðây là con đường đưa đến Khổ diệt.
Như vậy, vị ấy sống quán pháp trên các nội pháp.
Hay sống quán pháp trên các ngoại pháp.
Hay sống quán pháp trên các nội pháp, ngoại pháp.
Hay vị ấy sống quán tánh sanh khởi trên các pháp.
Hay sống quán tánh diệt tận trên các pháp.
Hay sống quán tánh sanh diệt trên các pháp.
Có những pháp ở đây, vị ấy sống an trú chánh niệm như vậy, với hy vọng hướng đến chánh trí, chánh niệm. Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật gì trên đời.
Này các Tỳ Kheo!
Như vậy là Tỳ Kheo sống quán pháp trên các pháp đối với Bốn Thánh Đế.
Kinh Tứ Niệm Xứ: Kết luận
Này các Tỳ Kheo!
Vị nào tu tập Bốn Niệm Xứ này như vậy trong bảy năm, vị ấy có thể chứng một trong hai quả sau đây: Một là chứng chánh trí ngay trong hiện tại, hay nếu còn hữu dư y, thì chứng quả Bất Hoàn.
Này các Tỳ Kheo!
Không cần gì đến bảy năm, một vị nào tu tập Bốn Niệm Xứ này như vậy trong sáu năm, trong năm năm, trong bốn năm, trong ba năm, trong hai năm, trong một năm, vị ấy có thể chứng một trong hai quả sau đây: Một là chứng chánh trí ngay trong hiện tại, hay nếu còn hữu dư y, thì chứng quả Bất Hoàn.
Này các Tỳ Kheo!
Không cần gì đến một năm, một vị nào tu tập Bốn Niệm Xứ này trong bảy tháng, vị ấy có thể chứng một trong hai quả sau đây: Một là chứng chánh trí ngay trong hiện tại, hay nếu còn hữu dư y, thì chứng quả Bất Hoàn.
Này các Tỳ Kheo!
Không cần gì bảy tháng, một vị nào tu tập Bốn Niệm Xứ này trong sáu tháng, trong năm tháng, trong bốn tháng, trong ba tháng, trong hai tháng, trong một tháng, trong nửa tháng, vị ấy có thể chứng một trong hai quả sau đây: Một là chứng chánh trí ngay trong hiện tại, hay nếu còn hữu dư y, thì chứng quả Bất Hoàn.
Này các Tỳ Kheo!
Không cần gì nửa tháng, một vị nào tu tập Bốn Niệm Xứ này trong bảy ngày, vị ấy có thể chứng một trong hai quả sau đây: Một là chứng chánh trí ngay trong hiện tại, hai là nếu còn hữu dư y, thì chứng quả Bất Hoàn.
Này các Tỳ Kheo!
Đây là con đường độc nhất đưa đến thanh tịnh cho chúng sanh, vượt khỏi sầu não, diệt trừ khổ ưu, thành tựu chánh trí, chứng ngộ Niết Bàn. Ðó là Bốn Niệm Xứ. Thế Tôn thuyết giảng như vậy. Các Tỳ Kheo ấy hoan hỷ, tín thọ lời dạy của Thế Tôn.
(Kinh Tứ Niệm Xứ – Hết)
Tứ niệm xứ – Tinh hoa lời Phật dạy
Kinh Tứ Niệm Xứ là một trong những bản kinh thuộc hàng căn bản của Phật pháp. Nhờ Tứ Niệm Xứ, chúng ta mới thấy rõ sự thật của kiếp sống nhân sinh, đó là: Thân bất tịnh, Tâm vô thường, Pháp vô ngã và Thọ thị khổ. Đây là giáo lý căn bản của Phật pháp. Vậy nên chúng ta, những người học Phật, không thể không một lần đọc. Bởi phải nắm được giáo lý căn bản một cách tường tận thì sự tu hành mới vững chắc được.
Kinh Tứ Niệm Xứ giúp chúng ta đánh đổ một cách rốt ráo bốn thành kiến sai lầm lớn lao của con người là: 1. Tưởng thân mình là quý báu tốt đẹp trong sạch. 2.Tưởng tâm mình là vĩnh viễn thường còn, như một linh hồn bất diệt. 3. Tưởng mọi sự vật trên đời nầy chắc thật trường cữu. 4. Tưởng thu nhận gom góp được nhiều chừng nào thì sung sướng chừng ấy.
Việt dịch: HT. Thích Minh Châu
