Đoạn trừ tâm ô uế

Quan điểm của ngoại đạo Phạm chí cho rằng: Sông Đa Thủy là kết tinh của sự trong sạch, có khả năng độ thoát, là phước đức cho thế gian. Nếu đến tắm nơi sông Đa Thủy thì đoạn trừ hết nghiệp ác, rửa sạch tất cả tội lỗi. Đức Phật khẳng định phương pháp này của Phạm chí là sai lầm và vô ích.

Diệu Hảo Thủ Phạm chí,

Nếu vào sông Đa Thủy,

Là trò chơi kẻ ngu,

Không thể sạch nghiệp dữ.

Thanh tịnh hay ô nhiễm đều do tâm bởi tâm làm chủ, tâm tạo tác. Người tạo nghiệp bất thiện phải đoạn trừ tâm ô uế chứ không phải gột rửa ngoài thân.

Kẻ ngu là người si mê tà kiến, không phân biệt chính tà, lựa chọn những pháp môn sai lầm để hành trì. Đức Phật dạy người dùng nước sông để rửa nghiệp dữ chỉ là “trò chơi kẻ ngu”.Đức Phật sử dụng từ ngữ rất thẳng thắn, chân thành, khiến người nghe bị tác động mạnh mà phải chú ý những gì Ngài dạy tiếp theo.

Hảo Thủ, đến sông chi?

Sông ấy có nghĩa gì,

Người tạo nghiệp bất thiện,

Nước trong nào ích chi.

Thanh tịnh hay ô nhiễm đều do tâm bởi tâm làm chủ, tâm tạo tác. Người tạo nghiệp bất thiện phải đoạn trừ tâm ô uế chứ không phải gột rửa ngoài thân. Ví như người luyện sắt phải gạn lọc phần cặn bã để được sắt tinh luyện chứ không thể chỉ đem rửa quặng sắt dưới nước trong mà được.

Ngược lại với người tâm ô uế là:

Người tịnh, không cấu uế,

Người tịnh, thường thuyết giới,

Người tịnh, nghiệp trắng trong,

Thường được hạnh thanh tịnh.

Người tịnh là người không bị cấu uế làm ô nhiễm tâm, thường giữ gìn và thuyết giảng giới luật, ba nghiệp thanh tịnh, chắc chắn được an lạc hạnh phúc. Ví như cái áo trắng sạch của loại vải dệt ở xứ Ba-la-nại được người thợ giặt “dùng tro, hoặc lấy chùm kết, hay dùng bột giặt chà xát thật kỹ cho sạch” nhưng cái áo ấy vốn đã sạch lại càng trắng, sạch thêm.

Ở đây, Đức Phật rất khéo léo trong việc giáo hóa ngoại đạo, chỉ ra quan điểm xuống sông gột rửa nghiệp ác là sai lầm, vô ích chứ không phê phán hay chỉ trích Phạm chí Thủy Tịnh.

Như ông không sát sanh,

Cũng không hay trộm cắp,

 Chân thật, không nói dối,

Thường chánh niệm, chánh trí,

Phạm chí học như vậy,

Tất cả chúng sanh an.

Dùng ái ngữ, khen ngợi để nhiếp hóa đối phương là nghệ thuật trong giao tiếp ứng xử, đặc biệt quan trọng đối với người hành đạo. Vẫn bằng ngôn từ tha thiết, hòa khí, Đức Phật khuyên Thủy Tịnh Phạm chí:

Phạm chí về nhà chi,

Suối nhà đâu trong sạch,

Phạm chí, ông nên học,

Dùng thiện pháp tẩy sạch,

Cần gì nước bẩn kia?

Chỉ trừ dơ thân thể”.

Đức Phật dạy phương pháp đoạn trừ tâm ô uế bằng cách dùng thiện pháp để tẩy sạch. Thiện pháp đó chính là các thiện nghiệp của thân, miệng, ý: không sát sanh, không trộm cắp, chân thật – không nói dối, thường chánh niệm, chánh trí,… Đồng thời thiện pháp cũng là hành Tứ vô lượng tâm. Một người nếu bị các cấu uế làm ô uế tâm thì trước hết hãy chánh niệm tỉnh giác để nhận biết trong tâm đang khởi lên những cấu uế nào, sau đó tinh tấn, kiên trì hành thiện pháp để diệt trừ, phát triển Tứ vô lượng tâm, như vậy có thể gột rửa cấu uế từ trong tâm.

Đức Phật thuyết kệ bằng sự trải nghiệm của tự thân rồi từ đó giáo hóa rộng rãi để những ngoại đạo như Phạm chí Thủy Tịnh có thể thấy những sai lầm trong nhận thức cũng như phương pháp tu tập. Đức Phật lựa chọn thể loại kệ – một trong 12 thể văn Phật giáo để phương tiện giáo hóa cho phù hợp với căn cơ, trình độ người nghe. Thể kệ ghi lại lời thuyết giảng của Đức Phật dưới hình thức cô đọng, ngôn từ dễ hiểu, chân thật và rõ ràng.