Dù quỹ đất hạn hẹp nhưng những ngôi chùa trên quần đảo Trường Sa cũng có đủ tam quan, sân chùa, gác chuông, cấu trúc thường bố cục chữ Đinh (丁) với nhà chính điện nối thẳng góc với nhà tiền đường. Mái nghiêng, lợp ngói và vút cong ở đầu đao, không lẫn với bất kỳ ngôi chùa nào của các nước châu Á.
 |
| Đến 9 đảo Song Tử Tây, Nam Yết, Sơn Ca, Sinh Tồn, Sinh Tồn Đông, Đá Tây A, Phan Vinh, Trường Sa Đông, Trường Sa Lớn của quần đảo Trường Sa, đều bắt gặp màu ngói đỏ của ngôi chùa Việt thấp thoáng trong cây xanh. |
 |
| Cảm xúc dâng trào như trở về với quê hương khi hình bóng rõ hiện dần lên với tam quan, mái chùa dưới bóng cây to và hướng ra biển lớn, gần gũi như hình ảnh cây đa bến nước sân đình của làng quê Bắc Bộ trên đất liền. |
 |
| Có khác chăng là cây nơi đảo xa không phải là đa mà thay vào đó là cây phong ba hay cây bàng quả vuông, nhưng về độ lớn, xòe bóng mát thì không thua kém gì, có những cây đã được xếp hạng là cây di sản. |
 |
| 9 ngôi chùa trên 9 đảo của huyện đảo Trường Sa được tôn tạo, phục dựng với cấu trúc tổng thể, phong cách kiến trúc, dáng dấp, tỷ xích, cảnh quan thuần Việt, công trình hài hòa với cảnh quanh cây xanh. |
 |
| Dù quỹ đất hạn hẹp nhưng chùa nào cũng có đủ tam quan, sân chùa, gác chuông, cấu trúc thường bố cục chữ Đinh (丁) với nhà chính điện nối thẳng góc với nhà tiền đường. Mái nghiêng, lợp ngói và vút cong ở đầu đao, không lẫn với bất kể chùa nào của các nước châu Á. |
 |
| Tất cả hệ thống tên chùa, hoành phi, các bức đại tự, đôi câu đối đều sử dụng chữ tiếng Việt. Bát hương và đồ thờ tại các chùa trên quần đảo Trường Sa đều được in Quốc huy của Nước Cộng Hoà Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam. Hai chữ “Từ bi” – “Hùng lực” trên 2 lối vào của mỗi tam quan cũng thể hiện tinh thần độc lập, tự cường, hộ quốc an dân, đồng hành cùng dân tộc của Phật giáo Việt Nam. |
 |
| Những bức tượng bằng đá trong chùa có thể trường tồn cùng thời gian nhưng những vật liệu gỗ, ngói làm nên hình bóng ngôi chùa lại khó chống chọi với thiên nhiên quá ư khắc nghiệt ngoài biển đảo, nên dù khó khăn, vất vả nhưng những ngôi chùa ngoài đảo xa vẫn luôn nhận được quan tâm, tiến hành tu bổ, chống mối mọt, hư hại. Đó cũng là bởi vì: Chùa các đảo tiền đồn nơi Trường Sa chính là cột mốc tâm linh, làm một trong những điểm tựa vững chắc cho quân và dân trên đảo để khẳng định chủ quyền biển đảo thiêng liêng, bất khả xâm phạm của Tổ quốc Việt Nam. |
KTS Nguyễn Phú Đức
Theo Tạp chí Kiến trúc Việt Nam
