Hiểu thế nào về “Tri giác” và “Tưởng uẩn”?

Tưởng là một tâm sở có công dụng nhận biết đối tượng, nó vừa hình thành khái niệm mới vừa so sánh với khái niệm cũ. Thí dụ lần đầu nhận biết hoa Cúc nó sẽ hình thành khái niệm (hình ảnh và tên gọi) cho hoa đó, lần sau thấy hoa Cúc nó sẽ so sánh hoa Cúc này với khái niệm hoa Cúc đã hình thành trước. Vì vậy nói tri giác (perception) cũng đúng và nói hình ảnh (ý tượng) cũng đúng một phần.

Tri giác là nhận biết qua 5 giác quan như thấy, nghe, ngửi, nếm, xúc chạm. Đó là 5 tiến trình tâm của giác quan trải nghiệm 5 đối tượng ngoại cảnh. Trong Duy Thức gọi đó là “tiền ngũ thức”. Tưởng trong giai đoạn 1 này chỉ làm nhiệm vụ “chụp ảnh” đối tượng mà thôi, nên gọi là hiện lượng. Sau đó “hình ảnh ban đầu” được tưởng giai đoạn 2 của ý (mạt-na thức, hay ý giới) hình thành vật khái niệm và danh khái niệm (theo Vi Diệu Pháp), cuối cùng tưởng giai đoạn 3 của ý thức quyết định đối tượng qua thái độ của ngũ uẩn nên gọi là tỷ lượng. Tưởng lúc này có thể đúng gọi là “chân tỷ lượng”, có thể gần đúng gọi là “tợ tỷ lượng” và có thể sai gọi là “phi tỷ lượng”.

Theo: Trung tâm Hộ tông

HT.Viên Minh