14 giai đoạn để thành tựu chánh trí
Đức Phật là bậc Đạo sư có khả năng chỉ đường đúng đắn, hướng đến chứng đạt chánh trí (annàràdhanam) là nói đến sự chứng đạt quả A-la-hán, nói đến giác ngộ và giải thoát hoàn toàn ra khỏi khổ đau và bất an. Đức Phật chỉ rõ 14 giai đoạn mà người tu tập sẽ trải qua.
Con người sống trên thế gian vốn có nhiều bất an và khổ đau. Vì thế những người có ý chí, tự ý thức, có bản lĩnh mong muốn tìm con đường, cách thức vượt thoát khỏi những nỗi khổ đau bất an trong đời sống. Đức Phật chỉ rõ 14 giai đoạn mà người tu tập sẽ trải qua:
1. Giai đoạn thứ nhất: Vị ấy phải có lòng tin (saddhà) vào bậc Đạo sư mà mình được biết và đặt lòng tin, tin rằng vị ấy có khả năng giới thiệu chánh pháp và chỉ dạy con đường giải thoát cho mình.
2. Giai đoạn thứ hai: Đến gần (upasankamati), nếu chỉ có lòng tin rồi mà ở nhà thời làm sao nghe được chánh pháp. Do vậy, vị ấy phải đi đến gần vị Đạo sư, không phải chỉ đến lấp ló ở ngoài cổng rồi nhìn vào, mà phải tìm cách đi đến gần vị Đạo sư ấy.
4. Giai đoạn thứ tư: Lóng tai (sotamodahati), tức là tai để ý những gì bậc Đạo sư nói, tai sẵn sàng nghe bậc Đạo sư nói chuyện, không lơ đãng, không nghĩ vơ nghĩ vẩn mà chú tâm lắng nghe.
5. Giai đoạn thứ năm: Nghe Phật pháp (Dhammamsunati). Khi bậc Đạo sư giảng pháp, thời lắng tai nghe những lời thuyết giảng của bậc Đạo sư, ghi nhận từng chữ một, tập trung tư tưởng lắng nghe những lời dạy của bậc Đạo sư.
6. Giai đoạn thứ sáu: Sau khi nghe pháp, vị ấy thọ trì pháp (Dhammam dhàreti), tức là ghi nhớ, không có bỏ quên pháp đã được nghe, đã được giảng, không phải khi đứng dậy thời quên hết những điều được nghe, không phải nghe vào lỗ tai này rồi cho đi ra lỗ tai bên kia. Trái lại, vị hành giả phải thọ trì ghi nhớ các điều đã được nghe, không quên mất những gì đã được nghe.
7. Giai đoạn thứ bảy: Sau khi thọ trì pháp, vị ấy suy tư ý nghĩa các pháp được thọ trì (dhatànam dhammànam attham upaparikkhaiti), nghĩa là vị ấy tìm hiểu ý nghĩa các pháp đã được nghe, đã được thọ trì.
8. Giai đoạn thứ tám: Sau khi tìm hiểu ý nghĩa pháp đã được thọ trì, vị ấy chấp nhận pháp ấy (dhammà nighânam khamati), nghĩa là sau khi hiểu được ý nghĩa pháp ấy, vị ấy chấp nhận pháp ấy là đúng đắn, chơn chánh.
10. Giai đoạn thứ mười: Đã khởi lên ý muốn thành tựu được pháp ấy, vị ấy phải nỗ lực (ussahati) để thành tựu pháp ấy.
11. Giai đoạn thứ mười một: Đến đây vị hành giả phải biết cân nhắc (tuleti) trong sự tu hành của mình, xem thử khả năng tu hành của mình, cân nhắc những hiệu quả tu tập, và tùy theo đó mà nhiệt tâm hành trì.
12. Giai đoạn thứ mười hai: Đến đây, vị hành giả mới bất đầu tinh cần tu tập (padahati), không phóng dật, nhiệt tâm tinh cần để chứng cho được pháp đã lựa chọn.
13. Giai đoạn thứ mười ba: Với sự tinh cần như vậy, vị ấy tự thân chứng sự thật tối thượng (paramam saccan sacchikiroti).
14.Giai đoạn thứ mười bốn: Vị hành giả, với trí tuệ thế nhập sự thật, vị ấy thấy (Pannàyanamativijjha passati). Đây là giai đoạn sau cùng, vị ấy thành tựu được chánh trí.
Muốn thành tựu được chánh trí, được giác ngộ giải thoát, vị hành giả cần phải trải qua 14 giai đoạn để tiến đến được giác ngộ giải thoát. Quá trình này đòi hỏi người tu tập có nghị lực phi thường, sự sáng suốt mẫn tiệp, sự kiên trì liên tục không lui sụt, Trong quá trình đó vai trò của bậc thầy dẫn đường là vô cùng cần thiết.
Theo Kinh Kitagiri, 70 trong kinh Trung Bộ.
TS.Thích Hạnh Tuệ
